Powołanie członków zarządu spółki z o.o. w świetle prawa handlowego
W zasadzie członków zarządu spółki z o.o. powołuje się mocą uchwały wspólników, jednak umowa spółki może zawierać odmienne postanowienia (art. 201 § 4 k.s.h.). Zwykle uchwała taka jest podejmowana podczas obrad zgromadzenia wspólników, a zatem członkowie zarządu są powoływani przez tzw. „organ właścicielski” spółki (zob. art. 227 § 1 k.s.h). Mimo to, uchwała może zostać podjęta bez odbycia zgromadzenia wspólników. Conditio sine qua non jest jednak wyrażenie przez wszystkich udziałowców pisemnej zgody na proponowane postanowienie albo na głosowanie na piśmie (art. 227 § 2 k.s.h.). Możliwość podjęcia uchwały poza obradami zgromadzenia wspólników – jednego z organów spółki – należy do tzw. elementów osobowych spółki z o.o.
Swoboda umów
Wspomniany nieco wyżej art. 201 § 4 k.s.h. ma charakter względnie wiążący (ius dispositivum). Wskazują na to słowa „… chyba że umowa spółki stanowi inaczej”. Wobec tego, prawo handlowe pozwala na wprowadzenie do tworzącej spółkę z o.o. umowy postanowień pozwalających na powoływanie członków zarządu nie tylko uchwałą udziałowców,, lecz również w inny sposób. Konieczne jest jedynie, by odmienna regulacja znalazła się w umowie spółki, a nie np. odrębnej umowie wspólników.
Można wzorować się np. na spółce akcyjnej i postanowić, że członków zarządu powoła rada nadzorcza (por. art. 368 § 4 k.s.h.). Członkowie zarządu mogą być też powoływani przez określonych wspólników, uprzywilejowanych mocą umowy spółki. Mamy tu do czynienia z prawami przyznanymi:
a). osobiście, zatem wspólnikowi wymienionemu imiennie w umowie spółki z o.o. (podanie imienia i nazwiska, nazwy albo firmy);
b). zgodnie z innym kryterium, np. reprezentowania określonego ułamka kapitału zakładowego.
Prawo pozwala również na powołanie członka zarządu przez osobę trzecią, zatem kogoś spoza kręgu wspólników i członków rady nadzorczej. W praktyce duże znaczenie mają uprawnienia organów administracji publicznej, tak rządowej jak i samorządu terytorialnego.
Warto w tym miejscu wskazać za Ireneuszem Weissem i Andrzejem Szumańskim, że czym innym niż sposób powołania w skład zarządu, tworzący stosunek korporacyjny (organizacyjny) czyli mandat, jest stosunek prawny między spółką z o.o. a członkiem zarządu na podstawie którego tenże świadczy usługi menedżerskie (np. umowa zlecenia, o pracę itp.).
Pamiętajmy, że w zarządzie spółki z o.o. mogą zasiadać zarówno wspólnicy jak i inne osoby, o ile prawo nie zakazuje im pełnienia tej funkcji (zakaz konkurencji z art. 211 § 1 k.s.h.; prawomocne skazanie za przestępstwa, o których mówi art. 18 § 2 k.s.h). Ponadto, uchwała udziałowców albo umowa tworząca spółkę z o.o. może przewidywać specjalne wymagania, które winni spełniać kandydaci do zarządu, zaś art. 201(1) k.s.h. pozwala na określenie w uchwale wspólników bądź w umowie spółki, że członek zarządu będzie powoływany przez radę nadzorczą, po przeprowadzeniu postępowania kwalifikacyjnego. Jego szczegółowe zasady można określić we wspomnianej umowie lub uchwale (art. 201(1) § 2 k.s.h).
Propozycje i nominacje
Przyznane umową spółki prawo nominacyjne wspólnika może przybrać postać wskazania kandydata na członka zarządu (wyboru dokonuje organ wskazany umową, nie musi nim być zgromadzenie wspólników). Umowa spółki może przewidywać również prawo bezpośredniej nominacji. W praktyce, prawo do wskazania kandydata przez uprzywilejowanego wspólnika sprawia, że następcze głosowanie staje się jedynie formalnością. Mimo to, gdyby kandydat nie uzyskał odpowiedniej liczby głosów, a zatem został odrzucony, wybór należy powtórzyć, jednak uprawniony udziałowiec powinien zgłosić inną osobę. Łatwo zauważyć istotną różnicę między prawem wskazania kandydata na członka zarządu a prawem nominacji sensu stricto, czyli bezpośredniego powołania danej osoby do zarządu.
Szumański i Weiss wskazują, że w świetle przepisów k.s.h. powołanie zarządu przez wspólników sprawia, że pozycja tegoż z reguły wzmacnia się, zwłaszcza w porównaniu z sytuacją, gdy członków zarządu wybiera rada nadzorcza. Dzieje się tak, gdyż zarząd otrzymuje mandat bezpośrednio od udziałowców, bez udziału rady nadzorczej jako organu nominacyjnego. Nietrudno dostrzec tu interesującą analogię do prawa ustrojowego: w systemach prezydenckich głowa państwa jest zwykle wyłaniana w wyborach powszechnych, dzięki którym zyskuje silny mandat jako przedstawiciel całego narodu. Oprócz tego, określenie procedury powoływania członków zarządu w umowie tworzącej spółkę z o.o. pozwala np. na wzmocnienie pozycji prezesa zarządu, zyskującego prawo wskazywania kandydatów na pozostałych członków kierowanego przezeń organu.
Znaczenie Krajowego Rejestru Sądowego
Na zakończenie chcemy przypomnieć, że imiona i nazwiska osób wchodzących w skład zarządu spółki z o.o. podlegają obligatoryjnemu wpisowi do rejestru przedsiębiorców (por. art. 166 § 1 pkt 5 k.s.h. oraz art. 39 pkt 1 ustawy o KRS). Wpis do rejestru sądowego ma jednak charakter wyłącznie deklaratoryjny, a zatem powołanie członków zarządu następuje już w momencie aktu nominacji. To właśnie on jest konstytutywny, a co za tym idzie ma decydujące znaczenie.
Na podstawie: W. Pyzioł, A. Szumański, I. Weiss, Prawo spółek, C.H. Beck, Warszawa 2014, s. 471-473.